LEDowy słowniczek

Oświetlenie LEDowe, jest  nowocześniejszym i bardziej energooszczędnym zamiennikiem oświetlenia, w którym wykorzystuje się tradycyjne żarówki i żarówki halogenowe . Wybór właściwej lampy LED w miejsce żarówki wymaga porównania i oceny wielu parametrów technicznych.  To sprawia, że wybór odpowiedniego produktu jest dość trudny ponieważ należy przeanalizować wiele parametrów. Poniżej prezentujemy nasz LEDowy słowniczek, w którym wyjaśniamy, w możliwie przestępny sposób, poszczególne pojęcia, uwzględniając też terminy stosowane w szerszej branży oświetleniowej.

• Żarówka – to  źródło światła, w którym elementem świecącym jest żarnik. Żarówki możemy mieć np. konwencjonalne, albo halogenowe, ale tak naprawdę nie LEDowe, bo w LEDach nie ma żarnika. Potocznie jednak używa się określenia „żarówka LED”, które choć nie jest poprawne, przyjęło się już w języku i jest często spotykane na określenie wymiennej lampy LEDowej, wymagającej oprawy

• Lampa – to kolejne określenie, które może być mylące. Lampą nazwiemy np. stojącą na biurku konstrukcję, która nam świeci, np. za pomocą wkręconej żarówki (źródła światła). Ta konstrukcja nazywana jest oprawą oświetleniową, w której możemy stosować różnego typu źródła światła.  Jeżeli stosujemy w oprawie źródło światła LED ., to właśnie to źródło światła nazywamy lampą LED, a to w co jest wkręcona lampa LED to oprawa oświetleniowa. Lampy to wszelkiego rodzaju źródła światła, zintegrowane z układem ich zasilania.

• Oprawa – element często dekoracyjny, w który montuje się źródło światła. W praktyce mowa o wszelkiego rodzaju kinkietach i żyrandolach.

• LED – to niewielki półprzewodnikowy element / układ elektroniczny, przeznaczony do emisji światła. LED są znacznie bardziej efektywne energetycznie niż  żarówki tradycyjne, żarówki halogenowe czy lampy wyładowcze takie jak np.: świetlówki, lampy sodowe i lampy metalohalogenkowe . Sama nazwa LED to skrót od angielskiego określenia „Light Emitting Diode”, a więc „dioda emitująca światło”.

• Moc – nominalna wartość mocy lampy (żarówki) w trakcie pracy. Przekłada się bezpośrednio na zużycie energii – wystarczy pomnożyć moc przez liczbę godzin pracy lampy i podzielić przez 1000, by uzyskać liczbę kilowatogodzin [kWh], jakie dana lampa (źródło światła zużyje). Bywa, że podawana jest też moc przeliczeniowa (ekwiwalent tradycyjnej żarówki), tj. taka, jaką musiałaby mieć klasyczna żarówka , by świecić podobnie intensywnie, jak dana lampa LEDowa o znacznie mniejszej mocy. Przykładowo model o mocy 6 W o skuteczności świetlnej 134 lm/W, generujący strumień świetlny o wartości 806 lumenów, ma deklarowaną ekwiwalentną moc żarówki na poziomie  70 W, a więc jej zdolność do oświetlania otoczenia jest analogiczna, jak w przypadku ponad 11-razy mocniejszej, tradycyjnej żarówki.

• Skuteczność świetlna – wyrażona w lumenach na wat. Określa, jak wiele światła uzyska się z jednego wata mocy. Im większa skuteczność świetlna tym mniejsza może być moc źródła światła by tak samo silnie oświetlić pomieszczenie. Lampy o większej skuteczności świetlnej pozwalają uzyskać większe oszczędności energii.

• Volt – jednostka napięcia elektrycznego, oznaczana dużą literą V. W przypadku oświetlenia wartość napięcia wskazuje  do jakiego rodzaju instalacji elektrycznej nadaje się dane źródło światła lub dana lampa. Napięcie sieciowe w Polsce ma wartość 230 V, ale za pomocą odpowiednich zasilaczy, często tworzy się instalacje dla napięcia o wartości 12 V, a czasem 24 V i dla takich napięć też można znaleźć źródła światła.

• Lumen – jednostka strumienia świetlnego. W uproszczeniu jest to ilość światła emitowanego podczas pracy żarówki czy lampy LEDowej. Im więcej lumenów, tym światło jest jaśniejsze.

• Temperatura barwowa – wyrażona w Kelwinach wartość, określająca na ile światło białe robi wrażenie ciepłego lub chłodnego. Co ciekawe, im wyższa wartość tym światło chłodniejsze. Dobierając źródło światła do pomieszczenia należy wziąć pod uwagę nastrój, jaki ma wzbudzać. Światło o temperaturze barwowej poniżej 4000K będzie bardziej przypominało światło klasycznych żarówek i skutkowało relaksującym nastrojem. Światło chłodniejsze barwie  jest bardziej pobudzające. W praktyce najczęściej spotyka się źródła światła  wytwarzające światło  o temperaturze barwowej od ok 2700K do 7000K.

• TW – oznaczenie wskazujące, że dana lampa (źródło światła) pozwala na regulację temperatury barwowej światła. Skrót pochodzi od angielskiego „Tunable White” i zazwyczaj źródła tego typu są wykonane z użyciem LED wytwarzających światło o różnych barwach których regulacja proporcji intensywności świecenia pozwala zmienić odcień barwy emitowanego światła białego.

• Wskaźnik oddawania barw – parametr określający na ile przedmioty różnych kolorów po oświetleniu danym światłem będą faktycznie prezentowały się tak, jak w świetle dziennym. Rzecz w tym, że nawet ciepłe światło sztuczne może być uzyskane w taki sposób, że nie wszystkie kolory będą wyglądały naturalnie. Dobre źródła światła cechują się wysokim wskaźnikiem oddawania  barw, podawanym jako Ra i przyjmującym wartość do 100.

• Gwinty E27, E14 –

  to najbardziej popularne rodzaje trzonków  stosowanych w  żarówkach, świetlówkach kompaktowych  i lamp LEDowych.  E27 (średnica 27 mm) to większy z nich, a E14 (średnica 14 mm) jest mniejszy. Wybierając źródło światła trzeba mieć pewność, że będzie pasować do oprawki zastosowanej w oprawie , ale czasem można zastosować przejściówki, które jednak zazwyczaj nie wyglądają dobrze wizualnie. Warto zwrócić uwagę, że  źródła światła z trzonkiem E14  dostępne są zazwyczaj o mniejszych mocachniż źródła światła z trzonkem  E27.

• Trzonek GU10 – uchwyt do montażu źródeł światła, najczęściej stosowany w podwieszanych sufitach, ale też w różnego rodzaju reflektorach. Nie jest to technicznie rzecz ujmując trzonek gwintowy , tylko uchwyt z dwoma wyprowadzeniami. Źródło światła montuje się poprzez wsunięcie i przekręcenie jej o niecałe 90 stopni, co powoduje zablokowanie jej w pozycji gotowej do pracy.

• Kąt rozsyłu światła – jest to parametr źródła światła, wskazujący jak szeroko ze źródła emitowane jest światło. Przyjmuje wartości od kilku do 360 °, przy czym tak naprawdę właściwie żadne źródło nie uzyskuje pełnych 360 °, gdyż część przestrzeni zasłania trzonek . Im mniejszy kąt, tym światło emitowane jest węższym stożkiem i oświetli mniejszą powierzchnię. Dobór kąta ma znaczenie szczególnie przy planowaniu oświetlenia dekoracyjnego oraz przy oświetleniu powierzchni Jeśli ma być ono równomierne, należy uwzględnić kąt rozsyłu i odległość źródeł światła od powierzchni aby wiedzieć, jak gęsto trzeba zamontować źródła światła . Przykładowo, źródło światła  o kącie rozsyłu światła 10 ° oświetli z odległości 2 m okrąg o średnicy 0,35 m, a źródło światła  o rozsyle 60 ° pozwoli na oświetlenie okręgu o średnicy 2,31 m. Oczywiście by powierzchnia wydawała się tak samo silnie oświetlona, należy w przypadku źródła o większym kącie rozsyłu wybrać model o większej mocy.

• Lampa spot – rodzaj lampy, a często oprawy, która przeznaczona jest do oświetlania punktowego. Wiązka światła promieniowana jest w kształcie wąskiego stożka, a więc kąt rozsyłu światła jest niewielki.

• Naświetlacz – rodzaj oprawy, w przypadku LEDów ­– najczęściej zintegrowanej ze źródłem światła. Naświetlacze emitują światło w jednym kierunku i świetnie sprawdzają się do oświetlania obszaru roboczego np. w warsztacie czy nawet na dużych biurkach. Poza tym są powszechnie stosowane jako oświetlenie zewnętrzne, np. do oświetlania podjazdów przy budynkach. Często w takiej sytuacji są ze zintegrowanym automatycznym włącznikiem, działającym w oparciu o czujnik ruchu albo o wyłącznik zmierzchowy, który powoduje włączanie  się oprawy  po nastaniu zmierzchu.

• LED filament – rodzaj technologii budowy lampy LEDowej, w której źródło światła nie jest zupełnie punktowe. LED tego typu są układane na pręcikach, co daje efekt żarzenia się całych pręcików, a przez to wrażenie, że lampa wygląda  jak klasyczna żarówka . Lampy wykonane w ten sposób mogą być zaprojektowane zarówno do emisji światła o barwie ciepłobiałej ak i zimnobiałej , ale najczęściej LED filament stosuje się w lampach dekoracyjnych, nazywanych lampami Edisona, a więc emitujących mało intensywne, ciepłobiałe  światło i zbudowanych w dużych, nierzadko barwionych kloszach.

• RGBW – rodzaj technologii lampy, wytwarzającej światło barwy białej lub barwne. Oznaczenie to wskazuje, że światło białe powstaje w danym źródle światła za pomocą zestawu czterech diod świecących – czerwonej, zielonej, niebieskiej i emitującej światło białe. Nierzadko lampy tego typu mogą być sterowane by zmieniać barwę wytwarzanego światła  poprzez selektywne sterowanie mocą  poszczególnych LED  wytwarzających światło barwy czerwonej, zielonej, niebieskiej i białej.

• Klasa szczelności IP – inaczej nazywana stopniem ochronności. Określa na ile dana oprawa czy lampa jest odporna na wodę i kurz. Klasy szczelności mają duże znaczenie szczególnie w kontekście oświetlenia montowanego na zewnątrz budynków, a więc narażonego na deszcz. Warto też zwrócić uwagę na klasy szczelności w przypadku oświetlenia montowanego w kuchni i – szczególnie – w łazience. Duża ilość wilgoci w tych pomieszczeniach, szczególnie skraplającej się na zimnej, np. metalowej obudowie, może być realnym zagrożeniem dla instalacji niewystarczająco szczelnej. Natomiast odporność na kurz i pył będzie miała znaczenie głownie w przypadku instalacji przemysłowych.

• Klasa szczelności przyjmuje wartości takie jak np. IP33, albo IP67. Obie cyfry w danym oznaczeniu należy czytać oddzielnie. Pierwsza z cyfr odpowiada za odporność na kurz, a druga na wodę i wilgoć.

• Łącznik oświetleniowy – to profesjonalna nazwa na element włączający lub wyłączający oświetlenie , czyli np. przełącznik. Łączniki mogą być różnego rodzaju i różnie podłączone. Niektóre są bistabilne, czyli można je ustawić w jednej lub drugiej pozycji (czyli np. oświetlenie włączone – oświetlenie wyłączone). Natomiast łączniki monostabilne pozwalają włączać oświetlenie, które wyłącza się samoczynnie, np. po pewnym czasie.

• DIM – oznaczenie stosowane w niektórych źródłach światła / oprawach oświetleniowych, wskazujące że dane źródło światła / oprawa oświetleniowa może pracować z klasycznymi systemami sterowania oświetleniem. Dzięki temu użytkownik może – np. za pomocą pokrętła – regulować intensywność świecenia źródła światła / oprawy oświetleniowej , a zarazem redukować moc i pobieraną energię elektryczną.